"They say the smart dog obeys but the smarter dog knows when to disobey"
Amy Hempel
Duitsland, Sauerland, februari 2025
Biggesee.
Met een oppervlakte van 9 km2 en een lengte van 15 km is de Biggesee het grootste stuwmeer van Sauerland en een belangrijke leverancier van drinkwater voor het Ruhrgebied. Het is aangelegd tussen 1953 en 1965. Ooit stonden er huizen en lagen er wegen, 2500 mensen moesten ervoor verhuizen. Kosten: bijna een miljard euro. Het Ruhrgebied begon in 1956 met betalen, in 2009 werden de laatste bedragen overgemaakt. De Biggeseedamm bij Attendorn is 640 meter lang en bestaat uit 2 miljoen m3 beton.
Rond het meer liggen 600 km bewegwijzerde wandelpaden. Tot zover de indrukwekkende cijfers. Om het te voet te gaan verkennen rijden we naar de "Vier Jahreszeiten Camping Biggesee", gelegen op een schiereiland in de Biggesee. Zeker niet de goedkoopste camping maar met brandschoon, heerlijk verwarmd sanitair zonder douchemuntjes. In de Wanderführer Sauerland van (natuurlijk) Rother, staat een pittig lange wandeling rond het stuwmeer. Onze Wanderführer staat al een poosje in de boekenkast, er staat geen linkje in waar we de wandelingen kunnen 'herunterladen', dat is Duits voor 'télécharger' zoals de Fransen het noemen. In gewoon Nederlands: 'downloaden'.
Gelukkig is in Locus heel gemakkelijk de route na te tekenen met de papieren kaart van Rother ernaast. In het gidsje is de wandeling 25 km, in de app nagetekend inclusief van -en naar- de camping is ie 29 km. We splitsen 'm daarom op, vanaf de camping een lus naar het noorden van zo'n 19 km en een lus naar het zuiden met nog een extraatje totaal eveneens 19 km. Goed voor twee dagen wandelplezier. Op de site van Biggesee-Listersee.com staan ook wandelingen klaar om te herunterladen. Rother's noordelijke lus gaat eerst over de Dumickerbach, wat eigenlijk al een meertje is, via het gehucht Uelhof naar de Listertalsperre, de stuwdam van de Listersee. De Listersee is een voorbekken van de Biggesee. De indrukwekkende dam trekt ook in februari al de nodige kijkers. De bossen verderop op de Bausenberg zijn fraai, we komen hier niemand tegen. Na het oversteken van de erg drukke weg L512 verlaat Rother meteen weer het verharde pad. De digitale route wijst perfect de weg, dit smalle, weinig belopen, pad is zomaar te missen. De stalen pin in de rots geeft de richting nog wel aan; hier omhoog. Via het topje Langenohl lopen we door eenzame bossen. Bij de kustlijn van de Biggesee is weer meer activiteit; fietsers, wandelaars en kinderen in de speeltuin. We pauzeren op het kiezelstrand van de Biggesee waar het nog best goed uit te houden is in de zon, maar niet te lang. De grote stuwdam is erg in trek bij de toeristen, dit zal in de zomer vast heel druk zijn. Aan de andere zijde van het meer gaat onze route verder langs Kapelle Waldenburg met een kort uitstapje naar Burgruïne Waldenburg. In de kapel is het een rommeltje door de restanten van een kerststal, die is wel afgebroken maar men is vergeten het op te ruimen. De ruïne is het restant van een kasteel op een heuvelop. Heel veel is er niet van over, het originele kasteel zou stammen uit de tiende eeuw.
De korte klim naar Buchhagen is gemakkelijk en biedt een mooi uizicht over de Biggesee. De gehuchten Bürberg en Bremge liggen erg mooi in het stroomdal van de Bremge, omringd door glooiende weiden. Na het gehucht Bremge wordt het gelijknamige riviertje rap breder en is dan al deel van een klein stuwmeer. We steken de dam over en tot slot nog de Talbrücke Sondern, die praktisch uitkomt op de camping.
Bauerncafe.
De zuidelijke lus van Rother's wandeling pakken we op in de bossen nadat we langs de Biggesee naar de haven van Sondern zijn gelopen. Vanaf de drukke L512 loopt een klein asfaltweggetje omhoog naar de route. Het is waarschijnlijk niet de bedoeling om zo te wandelen want de vangrail is niet onderbroken maar we steken hier toch over. In de bossen loopt heel veel wild, soms zien we een ree maar Fay en Bliss ruiken ze continu, het 'op de stoep' commando oefenen we de hele tijd. In het bos treffen we markeringen van het Franz Hitze Pfad. Franz Hitze, geboren in 1851 in Hanemicke bij Olpe was een Duitse katholieke priester, sociaal ethicus en politicus.
Het Franz Hitze Pfad is een pelgrimspad van 18,5 km langs 16 bedevaartsoorden in de regio, we volgen delen van deze route. Als we ooit terugkeren is dit zeker een route om te gaan lopen, deze gaat ook door de stad Olpe. We dalen af naar de Biggesee en via de dam, bij het treinstation van Eichhagen, steken we de Biggesee over. Een aangenaam fiets- en wandelpad langs de Biggesee loopt van Stade naar de Ronnewinkler Berg. Wandelaars, hardlopers en fietsers maken veelvuldig gebruik van het pad. Aan de andere zijde van de Biggesee lopen we terug via de bossen naar Eichhagen waar aan de rand van het dorp 'Zum Stadl Bauerncafe' zit, een klein café-restaurant dat alleen op zondagmiddag open is; een warme chocolademelk met een Duitse punt taart gaat er wel in; het is gelukkig zondagmiddag. We lopen nogmaals over de dam van de Biggesee naar Stade. Door glooiende weiden en later bossen zetten we koers richting Kessenhammer waar een camping ligt die ook geopend lijkt te zijn. De luxe van Vier Jahreszeiten is bijna niet te evenaren maar de ligging van Kessenhammer mag er wel zijn. Bij Howald volgen we weer de BL markeringen terug naar de camping. Deze BL markeringen hebben we gisteren en vandaag regelmatig gevolgd.
De hele BL route (Bigge-Lister Wanderweg) is 46 kilometer (herunterladen kan weer via de site van Biggesee-Listersee.com). Rother's wandeling overlapt veel van deze route, desalniettemin is ook dit in de toekomst wel een optie om in twee of drie lussen helemaal te gaan lopen.
Wasser, Ruhe und Kunst.
De afsluiter van dit weekend herunterladen we ook op de site van Biggesee-Listersee.com. We parkeren bij Kalberschnacke en lopen met de klok mee langs de oever van de Listersee en passeren, net als eergisteren, de Listertalsperre.
Deze is dam ouder dan de Biggeseesperre en werd tussen 1909 en 1912 gebouwd om drinkwater op te slaan voor de regio Olpe. Tegenwoordig is het een voorbekken van de Biggesee en wordt het ook gebruikt voor recreatie. Wasser en Ruhe in de titel van de wandeling klopt alvast, het is heel erg rustig deze maandagochtend aan de Listersee. Het is weer een fiets- en wandelpad langs de oever van het stuwmeertje waar we over wandelen. Na de dam klimmen we over onverharde paden naar de kam van de bescheiden heuvelrug die parallel aan de Listersee loopt. Bossen en weilanden wisselen elkaar af met uitzicht op de Listersee. Na Wasser en Ruhe komt nu ook de Kunst, her en der staan kunstobjecten aan het pad. We volgen behalve route A1 blijkbaar ook stukken van de 'KuLTour', met de K van Kunst en de L van Landschaft. Deze 'Skulptourenweg' van ca. 7 kilometer met verschillende kunststukken maakt de wandeling nog afwisselender. De hele KuLTour lopen we niet, misschien de volgende keer want het is best leuk om alles een keer te bewonderen.
De Biggesee en Listersee, met de vele wandelpaden er omheen, zijn een prima wandelbestemming. We vinden wel dat er in verhouding veel autowegen door het gebied lopen, ook qua verkeersdrukte zou het wat minder mogen. Vooral op de eerste twee routes rond de Biggesee is het verkeer nadrukkelijk aanwezig. De A1 route bij de Listersee is echter veel rustiger. Eigenlijk zijn de paden hogerop in de heuvels, weg van de stuwmeren, over het algemeen rustig te noemen.
Camping:
Vier Jahreszeiten Camping Biggesee.
Am Sonderner Kopf 3,
57462 Olpe, Duitsland.
Gids:
Rother Wanderführer Sauerland.
ISBN978-3-7633-4592-2
App:
Locus Maps Free met de gedownloade gpx file en de nagetekende route van
Rother.
De gelopen routes:
Rother 29, noordelijke lus.
Vier Jahreszeiten Camping Biggesee- Dumickerbach - Uelhof - Listertalsperre Damm - Parkplatz Listerstraße - Bausenberg - L512 - Langenohl - Biggesee - Biggetalsperre Damm - Waldenburger Bucht - Kapelle Waldenburg - Burgruïne Waldenburg - Buchhagen - Bürberg - Bremge - Haardt - Talbrücke Sondern - Vier Jahreszeiten Camping Biggesee.
Rother 29, zuidelijke lus + extra.
Vier Jahreszeiten Camping Biggesee - Hafen Sondern - L512 oversteken - bospad (BL) - Eichhagen - dam over naar Stade - verhard (fiets)pad langs Bigge naar brug L512 - (FH) Alsmicke - Eichhagen - dam over naar Stade - Kessenhammer - Howald - Talbrücke Sondern - Vier Jahreszeiten Camping Biggesee.
Route A1.
Wasser, Ruhe und Kunst.
[P] Kalberschnacke langs oever Listersee via Wörmge naar Listertalsperre - Uelhof - Wörmge - Dumicke - Bühren - Rauensiepen - Kalberschnacke.
[ klik hier voor alle foto's op één pagina ]